Miasto, którego nie ma

Prorok Ezdrasz zapowiadał zdobycie Tyru przez króla babilońskiego Nabuchodonozora i całkowite zniszczenie miasta, które przestanie istnieć i nigdy już nie będzie zamieszkane:

Roku jedenastego, pierwszego dnia miesiąca, Pan skierował do mnie te słowa:
"[…] dlatego tak mówi Pan Bóg: Oto Ja jestem przeciwko tobie, Tyrze! […] Bo tak mówi Pan Bóg: Oto Ja sprowadzam z północy na Tyr Nabuchodonozora, króla Babilonu, króla królów, z końmi, rydwanami, jeźdźcami, wojskiem i licznym ludem. […] Kopytami swych koni stratuje wszystkie twe ulice, lud twój mieczem pobije […] poburzone twoje mury, a wspaniałe twe domy porozwalane. […] Nie odbudują cię więcej, bo Ja, Pan, powiedziałem" – wyrocznia Pana Boga.
Albowiem tak mówi Pan Bóg: Gdy cię uczynię miastem opustoszałym […] tak byś więcej nie było zamieszkane i więcej nie powstało w krainie żyjących. Uczynię z ciebie przedmiot grozy, przestaniesz istnieć. Będą cię szukać i nigdy cię nie znajdą" – wyrocznia Pana Boga.

Ez 26:1-21 (BT)

Pomimo wieloletnich wysiłków, Nabuchodonozorowi nie udało się zdobyć Tyru, nie mówiąc już o jego całkowitym unicestwieniu. Trwające trzynaście lat oblężenie skończyło się kompromisowym pokojem, w którym król odstępował od miasta w zamiast za formalne uznanie jego władzy. Tyr nadal istnieje, nie jest miejscem opustoszałym i całkiem łatwo go znaleźć – to jedno z czterech największych miast Libanu. Proroctwo o unicestwieniu Tyru nie spełniło się.

Tyr – miasto, które nie istnieje.
Foto: Steven Damron, 2010.

Apologeci nieomylności Biblii bronią tego proroctwa metodą spotykaną również w innych przypadkach. Wyrywają fragmenty z kontekstu. Tną tekst na kawałeczki i traktują każdy z nich jako osobne proroctwo. Charakterystyczne, że każdy z apologetów odwołuje się przy tym do zakończonego powodzeniem oblężenia Tyru przez… Aleksandra Macedońskiego.

Dwieście pięćdziesiąt lat po Nabuchodonozorze z problemem zdobycia Tyru zmierzył się Aleksander Macedoński. Zadanie nie było proste: miasto założone na wyspie odległej o blisko kilometr od lądu, w całości otoczonej wysokimi murami sięgającymi do samego morza. Dwie dobrze osłonięte zatoki tworzące naturalne porty i silna flota Tyryjczyków, ludu żeglarzy. Aleksander rozkazał swojemu wojsku usypanie szerokiej na 60 metrów grobli prowadzącej od lądu do wyspy. Wielkie prace inżynieryjne – ukończona po kilku miesiącach pracy grobla, na której stanęły wieże oblężnicze, tarany na tratwach, machiny ustawiane na pokładach zamontowanych pomiędzy połączonymi okrętami – oraz wsparcie flot z innych miast fenickich oraz z Cypru przyniosły zwycięstwo. Ale chociaż po siedmiu miesiącach oblężenia Aleksander wreszcie zdobył Tyr, a mieszkańców sprzedał w niewolę, nie unicestwił miasta. Mimo klęski, podniosło się i utrzymywało duże znaczenie handlowe i produkcyjne.

Rzecznicy "niewiarygodnie szczegółowo wypełnionego" proroctwa o Tyrze posiłkują się rozróżnieniem na "Stary Tyr", miasto położone na lądzie stałym, które rzekomo miało zostać zdobyte i zburzone przez Nabuchodonozora, oraz "Nowy Tyr", miasto na wyspie, które zostało zdobyte i zniszczone przez Aleksandra, co "dopełniło proroctwa". Czasem formalne "dopełnienie" przesuwają na późniejsze czasy, choć sugerują, że wobec upadku miasta po zwycięstwie Aleksandra nie miało to już wielkiego znaczenia:

Grobla Aleksandra przetrwała do naszych czasów. Powiększona o naniesiony przez morze piasek, dziś ma ponad 400 m. Tyr przestał być wyspą i podupadł. Jego resztki zniszczyli Arabowie w 1291 roku, wypełniając ostatnią część proroctwa Ezdrasza.

Sekrety Biblii, s.82

Widok satelitarny na zabudowę współczesnego Tyru

Typowy przykład argumentacji za spełnieniem proroctwa wygląda następująco:

Nabukadnezar zniszczył Tyr położony na wybrzeżu (Ez.26:8). Wiele narodów pod wodzą Aleksandra Wielkiego zwróciło się przeciw Tyrowi na wyspie (Ez.26:3). Kamienie, drzewa, gruz, nawet proch miasta wrzucono w morze (Ez.26:12). Na skale, gdzie stał dawny Tyr, pozostały tylko ruiny (Ez.26:4). Rybacy czyszczą i suszą tam swe sieci (Ez.26:5). Stary Tyr pozostał nieodbudowany (Ez.26:14), choć kilkakrotnie próbowano to uczynić – za każdym razem na przeszkodzie stawało trzęsienie ziemi czy silny sztorm. W ten sposób wypełniło się przynajmniej osiem szczegółowych proroctw wypowiedzianych w czasie, gdy Tyr należał do najpotężniejszych miast świata.

Sekrety Biblii, s.82-83

Nawet czytelnik, który nie skonfrontuje tych twierdzeń z tekstem proroctwa Ezdrasza, powinien nabrać podejrzeń. Ponoć najpierw część proroctwa spełnił Nabuchodonozor, zaś potem – Aleksander, ale numer wersetu z drugą częścią proroctwa, Ez 26,3, wskazuje na to, że w oryginale występuje on przed wersetem z pierwszą częścią, Ez 23,8. Podobnie kolejne rzekomo spełnione zapowiedzi są "dopasowaniami" do fragmentów powyrywanych z kontekstu i ułożonych w kolejności wygodnej dla autora. Zaś twierdzenia, że "na skale, gdzie stał dawny Tyr" – to jest na skalistej wyspie – "pozostały tylko ruiny, a rybacy czyszczą i suszą tam swe sieci", jak też jakoby "Stary Tyr pozostał nieodbudowany, choć kilkakrotnie próbowano to uczynić" są tak jawnie fałszywe, że nie sposób dociec, skąd autor wpadł na podobnie absurdalny pomysł. Oba te twierdzenia łącznie oznaczają bowiem, że ani "Stary", ani "Nowy" Tyr nigdy nie zostały odbudowane ani zasiedlone od czasów odpowiednio Nabuchodonozora i Aleksandra.

Główna atrakcja dla zwiedzających Tyr – ogromny hipodrom z II wieku naszej ery. Najlepiej zachowany na świecie rzymski obiekt przeznaczony do wyścigów kwadryg. Mieścił około 20,000 widzów. Foto: gordontour, 2003.

Wystarczy sięgnąć do tekstu księgi Ezdrasza, żeby przekonać się, że Aleksander Macedoński nie ma kompletnie nic do rzeczy. Całe proroctwo traktuje o jednym: Nabuchodonozor miał zdobyć Tyr oraz całkowicie i ostatecznie unicestwić miasto. Według proroctwa w czasach Aleksandra Tyr powinien już nie istnieć, nie powinno być po nim nawet śladu, a rozróżnienie na "Stary Tyr" i "Nowy Tyr" u Ezdrasza w ogóle nie występuje.

Nabuchodonozorowi nie udało się nawet zdobyć Tyru, nie mówiąc o jego unicestwieniu. Co ciekawe – potwierdza to sam Ezdrasz w późniejszym proroctwie, zamieszczonym zaledwie dwa rozdziały dalej, kiedy zapowiada, że w zamian za bezowocne wysiłki przy próbie zdobycia Tyru, Nabuchodonozor i jego armia zdobędą łupy w Egipcie (Ez 29,17-19).

---

Alfred Palla, Sekrety Biblii, wyd. Betezda 2002.