Tellurium albo tellurion, mechaniczny model ilustrujący ruch Ziemi i Księżyca dookoła Słońca (z łac. 𝘵𝘦𝘭𝘭𝘶𝘴: Ziemia).
Ze względów praktycznych modele Układu Słonecznego lub — jak w tym przypadku — jego fragmentu na ogół nie zachowują proporcji rozmiarów ciał niebieskich i odległości między nimi. Wyjątkiem są modele terenowe, jak ten w krakowskim Ogrodzie Doświadczeń im. Stanisława Lema (polecam to miejsce). W modelu pokazanym na zdjęciu kula przedstawiająca Ziemię ma średnicę 8 cm, więc przy zachowaniu proporcji kula Słońca powinna mieć średnicę prawie 9 metrów i znajdować się w odległości niemal kilometra od niej. Księżyc ma średnicę cztery razy mniejszą niż Ziemia, tak w modelu, jak w rzeczywistości, ale dla zachowania proporcji w modelu jego glob powinien się znajdować w odległości 2,5 metra od globu Ziemi.
 |
Mimo tych uproszczeń tellurium pozwala wyjaśnić najważniejsze zjawiska astronomiczne, znane ludziom od najdawniejszych czasów. Pokazuje przyczyny wschodów i zachodów słońca, powstawania dnia i nocy, cyklicznych zmian pór roku i faz księżyca, zmieniającego swój wygląd na niebie. Ten konkretny model zachowuje z dobrą dokładnością nie tylko okresy obiegu orbitalnego Ziemi (365,25 dnia) i Księżyca (27,32 dnia), ale nawet niewielkie nachylenie płaszczyzny orbity Księżyca w stosunku do płaszczyzny orbity Ziemi (5°), wskutek którego podczas swojego ruchu wokół Ziemi glob księżycowy w modelu nieznacznie wznosi się i opada.
