Z początkiem roku 2012 serwis Wolne Lektury podzielił się z czytelnikami radosną nowiną:
Świętuj z nami przejście utworów Tadeusza Boya-Żeleńskiego do domeny publicznej! Zajrzyj do naszej „biblioteczki Boya”, gdzie znajdziesz wspaniałe tłumaczenia literatury francuskiej i nie tylko.
Tadeusz Boy-Żeleński – pisarz, poeta-satyryk, eseista, tłumacz literatury francuskiej, krytyk literacki i teatralny, lekarz, działacz społeczny, zginął lipcu 1941 roku zamordowany przez hitlerowców. Zgodnie z obowiązującymi obecnie w Polsce przepisami "autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy" (art.36), zaś czas trwania liczy się w pełnych latach następujących po roku, w którym nastąpiła śmierć autora (art.39). Prawa majątkowe przysługują również do tłumaczenia, jako utworu pochodnego, zaś bez zgody autora tłumaczenia lub innych posiadaczy tego prawa majątkowego (np. spadkobierców) nie wolno rozpowszechniać utworu.
Wydawałoby się, wszystko jasne i nie budzące żadnych wątpliwości. Jednak ani wtedy, kiedy Tadeusz Boy-Żeleński tłumaczył sztukę "Skąpiec" Moliera na język polski, ani wtedy, kiedy zginął, bynajmniej nie obowiązywała obecna ustawa…
Rok 1874
Rodzi się Tadeusz Żeleński. Później przyjmie literacki pseudonim "Boy".
Rok 1912
W latach 1909-1912 Żeleński przekłada całą twórczość Moliera. W roku 1912 publikuje w Lwowie sześciotomowe wydanie "Dzieł" francuskiego dramaturga, w tym również tłumaczenie "Skąpca". Od tego momentu pojawiają się prawa majątkowe do tych przekładów, gdyż Austro-Węgry są stroną konwencji berneńskiej, międzynarodowej umowy w sprawie respektowania praw autorskich. Konwencja przewiduje trwanie praw majątkowych w ciągu życia autora i minimum pięćdziesiąt lat po jego śmierci.
Rok 1920
Polska po odzyskaniu niepodległości przystępuje do konwencji berneńskiej.
Rok 1926
29 marca 1926 r. Sejm Rzeczpospolitej uchwala ustawę o prawie autorskim, zastępującą dotychczasowe, niejednolite przepisy byłych zaborców. Sytuacja przekładu "Skąpca" się nie zmieniła: nadal wyłączne prawa przysługują tłumaczowi, mogą zostać przeniesione na inne osoby lub odziedziczone (art.24) i wygasną 50 lat po jego śmierci (art.21).
Rok 1941
Śmierć Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Od 1 stycznia 1942 zaczyna się okres 50 lat, po których prawa do tłumaczenia wygasną. To oznacza, że od 1 stycznia 1992 roku jego dorobek miał stać się dobrem publicznym.
Rok 1952
Nowa ustawa o prawie autorskim, z dnia 10 lipca 1952 r., znacząco zmienia sytuację. Jej przepisy stosuje się także do praw autorskich istniejących w dniu jej wejścia w życie (art. 61), a przewidują, że autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 20 lat od śmierci twórcy (art. 26). Ta zmiana przesuwa termin wygaśnięcia praw do tłumaczenia na rok 1962.
Rok 1962
Zgodnie z obowiązującymi przepisami wygasły prawa majątkowe do dorobku Boya-Żeleńskiego.
Rok 1975
23 października 1975 r. pojawia się nowelizacja ustawy z roku 1952. Od 1 stycznia 1976 prawa majątkowe gasną po upływie 25 lat (art.1). Jej przepisy stosuje się także do praw autorskich istniejących w dniu wejścia w życie nowych przepisów (art.2). Nie miała znaczenia dla twórczości Boya-Żeleńskiego.
Rok 1992
Pierwotny termin wygaśnięcia praw do dorobku Tadeusza Boya-Żeleńskiego.
Rok 1994
Nowa ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, z dnia 4 lutego 1994 r. Ustala, że autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 50 lat od śmierci twórcy (art. 36). Wprowadza też zupełną nowość: nowe przepisy stosuje się nie tylko do praw autorskich istniejących w dniu wejścia w życie, ale również takich, które zgodnie z dotychczasowymi przepisami już wygasły, przestały istnieć (art.124). Od nowa pojawiłyby się prawa majątkowe do tłumaczenia "Skąpca", gdyby nie to, że nawet według nowych przepisów wygasły dwa lata wcześniej.
Rok 1998
W Stanach Zjednoczonych zostaje uchwalona ustawa wydłużająca okres trwania praw majątkowych z 50 do 70 lat po śmierci autora.
Rok 2000
Polski Sejm uchwala zmiany do ustawy z 1994 roku. Wśród nich wydłużenie terminu, po którym wygasają prawa majątkowe, z 50 na 70 lat po śmierci autora. Tym samym "znikąd" pojawiły się prawa majątkowe do tłumaczenia "Skąpca", wygasające dopiero w 2012 roku.
Rok 2012
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ponownie wygasły prawa majątkowe do tłumaczenia "Skąpca", opublikowanego przez Boya-Żeleńskiego sto lat wcześniej.
Rok 20xx
Co będzie dalej, czy prawa majątkowe do dorobku Boya znów się pojawią?…
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz