Wymarły język hetycki to najstarszy ze znanych języków indoeuropejskich. W III tysiącleciu p.n.e. Hetyci przybyli na tereny środkowej Azji Mniejszej, podporządkowali sobie miejscową ludność i około roku 1650 p.n.e. stworzyli państwo, które z biegiem czasu wyrosło na regionalną potęgę. Kontrolowali północną Mezopotamię, walczyli z Egiptem o Syrię. Jeden z królów hetyckich śmiałym rajdem wyruszył na Babilon, zdobył i złupił miasto, kładąc kres dynastii starobabilońskiej (tej samej, do której należał Hammurabi). Około roku 1190 p.n.e. najazdy Ludów Morza spowodowały nagły upadek państwa Hetytów. Powstałe na gruzach imperium miasta-państwa syryjsko-hetyckie przetrwały kolejnych 300 lat, ostatecznie zostały podbite przez Asyryjczyków.
Cywilizacja Hetytów popadła w zapomnienie, aż do końcówki XIX wieku byli znani tylko z enigmatycznych wzmianek w Biblii (np. Uriasz Hetyta, którego żonę uwiódł król Dawid). Odkrycie i badania ruin ich stolicy, Hattusas, oraz tysięcy tabliczek z pismem klinowym, składających się na archiwum państwowe, umożliwiły poznanie zapomnianego ludu. W roku 1915 roku czeski uczony Bedřich Hrozný odszyfrował tabliczki w języku hetyckim. Powstała nowa nauka: hetytologia.
Jedną ze szczególnych cech języka hetyckiego jest brak rodzaju męskiego i żeńskiego. W sanskrycie, będącym wcześniej najstarszym znanym językiem indoeuropejskim, istnieją trzy rodzaje gramatyczne rzeczowników: męski, żeński i nijaki. W hetyckim występują tylko dwa rodzaje: ożywiony i nieożywiony (nijaki). Co ciekawe, zachowane teksty dla niektórych rzeczowników poświadczają zarówno formy ożywione, jak i nieożywione. Przymiotniki w języku hetyckim, podobnie jak w polskim, odmieniają się przez rodzaj, przypadek i liczbę zgodnie z rzeczownikiem. Płeć odróżniano w piśmie, dodając przed rzeczownikiem odpowiedni ideogram sumeryjski. Pisano zatem np. coś w rodzaju: KOBIETA-kapłan, MĘŻCZYZNA-kapłan. Zupełnie tak samo jak dodawano ideogramy, wyróżniając przynależność do innych klas, np.: PTAK-orzeł, BÓG-Kumarbi, DREWNIANE-stół.
Jak zwykle bywa, środowisko naukowe podzieliło się na dwa obozy. Większość uczonych uważa, że pierwotnie w praindoeuropejskim były tylko te dwa rodzaje, odpowiadające podziałowi czasowników na dwie klasy: czynną i medialną (bierną), a występujący w innych językach indoeuropejskich dodatkowy podział na rodzaj żeński i męski powstał później. W opinii mniejszości było odwrotnie: język hetycki utracił rozróżnienie rodzajów, które pierwotnie występowały w praindoeuropejskim.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz