Does anybody here remember Vera Lynn?

Z cyklu: słuchając Pink Floyd… Piosenka „Vera” z albumu „The Wall” (1979):

Does anybody here remember Vera Lynn?
Remember how she said that
We would meet again
Some sunny day?…

Czy ktoś tu pamięta Verę Lynn?
Pamiętacie, jak powiedziała, że
Jeszcze się spotkamy
Pewnego słonecznego dnia?…

Brytyjska piosenkarka Vera Lynn w roku 1939 nagrała płytę z piosenką „We'll Meet Again”, ze słowami:

We'll meet again
Don't know where
Don't know when
But I know we'll meet again
Some sunny day…

Jeszcze się spotkamy
Nie wiem gdzie
Nie wiem kiedy
Ale wiem, że jeszcze się spotkamy
Pewnego słonecznego dnia

Vera miała wówczas 22 lata, śpiewała zawodowo od czterech lat. Niosąca nadzieję piosenka stała się niezwykle popularna wśród żołnierzy brytyjskich i ich bliskich, później także wśród żołnierzy amerykańskich. Jesienią 1941 Vera otrzymała w BBC własną audycję radiową: „Sincerely Yours, Vera Lynn”. W następnym roku nagrała „The White Cliffs of Dover” (Białe klify Dover), kolejny przebój oddający nastroje czasów wojny. W 1942 nakręcono film fabularny „We'll Meet Again”, z akcją rozgrywającą się w okresie zmasowanych niemieckich nalotów na Wielką Brytanię. Zagrała w nim główną rolę, postaci wzorowanej na niej samej. Wstąpiła do służby w Entertainments National Service Association, jeździła do krajów przyfrontowych i występowała dla żołnierzy. Po zakończeniu wojny otrzymała Medal za Wojnę 1939–1945, w 1969 roku została mianowana Oficerem Orderu Imperium Brytyjskiego, a w 1975 roku Damą Komandorem Orderu Imperium Brytyjskiego, z tytułem szlacheckim. W 2009 stała się najstarszą żyjącą artystką, której album znalazł się na szczycie listy przebojów w Anglii. W kwietniu 2020 królowa Elżbieta w przemówieniu do narodu na temat pandemii zacytowała piosenkę „We'll Meet Again”.

Vera Lynn zmarła 17 lipca 2020 roku, mając 103 lata. Królowa Elżbieta przesłała prywatne kondolencje rodzinie, BBC wstrzymała regularnie nadawane audycje, żeby oddać hołd zmarłej. Artystka została pochowana z honorami wojskowymi. Nad orszakiem pogrzebowym podążał Spitfire, samolot RAF z czasów bitwy o Anglię.

Pismo, obraz rzeczywistości

Dwa spojrzenia na znaki pisma, zwrócone w przeciwnych kierunkach:

Tora, nazywana Pięcioksięgiem, zaczyna się w hebrajskim oryginale słowami: 𝘉𝘦𝘳𝘦𝘴𝘻𝘪𝘵 𝘣𝘢𝘳𝘢 𝘌𝘭𝘰𝘩𝘪𝘮. (…) Księgę nad księgami otwiera litera 𝘣𝘦𝘵 [ב‎; przyp. WK]. Ma ona, co jest niezwykle ważne, wartość numeryczną dwa. (…) Dlaczego Pięcioksiąg zaczyna się właśnie od drugiej litery alfabetu? (…) Dla zrozumienia tego, czym jest mądrość, należy — twierdzą kabaliści — przyjrzeć się graficznemu kształtowi litery 𝘣𝘦𝘵. Jest ona zamknięta z trzech stron, z tyłu, z góry i z dołu, a otwarta pozostaje tylko z przodu. Przypominać może otwarte usta albo jaskinię. Jest, wedle mistyków, niczym dom (𝘣𝘢𝘫𝘪𝘵) świata. (…) Przypomina w wymiarze duchowym, jak napisano we wspomnianej księdze 𝘉𝘢𝘩𝘪𝘳, człowieka ukształtowanego przez Boga w mądrości: „Jest zamknięty ze wszystkich stron, ale pozostaje otwarty z przodu”.

[Paweł Śpiewak, „Księga nad księgami. Midrasze”, rozdział „Na początku stoi litera 𝘣𝘦𝘵”]

Pojmowanie pisma jako odwzorowania i ekwiwalentu rzeczywistości stwarzało też możliwość przełożenia jej rzeczywistego odbioru wzrokowego na treść wyrażaną pismem. Jeśli piśmienny Egipcjanin zobaczył wśród trzcin pisklę przepiórki, to mógł to odebrać jako złą wróżbę i zapowiedź śmierci, ponieważ fonogram przedstawiający pisklę przepiórki 𝘄 oraz fonogram wyobrażający trzcinę 𝗷 były używane do zapisu słowa 𝘄𝗷 (𝘶𝘪) oznaczającego tak zwany kartonaż, czyli pośmiertną maskę nakładaną na mumię, a wcześniej być może wieko sarkofagu, i z tego powodu kojarzyły mu się ze śmiercią. Taki mechanizm podwójnego lub ukrytego sensu zawartego w obrazie albo zapisie tekstu przypomina hebrajską kabalistykę opierającą się na podwójnym znaczeniu liter alfabetu, którego używano również do zapisu liczb.

[Wiesław Bator, „Religia starożytnego Egiptu. Perspektywa religioznawcza”, rozdział „Język i pismo starożytnych Egipcjan”]

Warto zwrócić uwagę, że pokazane w tych dwóch przykładach sposoby myślenia są podobne, ale odwrotnie skierowane. W pierwszym myśl biegnie od specyficznego wyglądu znaku pisma ku mającym podobne cechy wyglądu elementom postrzegalnej rzeczywistości. W drugim spostrzeżone obok siebie elementy rzeczywistości przywodzą na myśl zestawione razem graficzne znaki pisma, które je wyobrażają.

Księgi trwalsze od piramid

Stawiłem sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu,
Od królewskich piramid sięgający wyżej…
Nie wszystek umrę...

Znacie? To posłuchajcie:

Nie uczynili dla siebie piramid z brązu
ani stel z żelaza z nieba.
Nie zdołali zostawić dziedziców w postaci dzieci […],
którzy wymawialiby imiona ich,
lecz uczynili dla siebie dziedziców w postaci pism
i nauk, które uczynili.
(…)
Grobowce ich zostały zapomniane,
lecz wymawiane są imiona ich za sprawą ksiąg, które uczynili,
ponieważ są one doskonałe,
i wspominany jest ten, który je uczynił, na wieki.

Papirus Chester Beatty IV (ok. 1300-1100 p.n.e.), verso 2.7-2.13
British Museum EA10684

---

Tekst wg Jan Assmann, „Od Achenatona do Mojżesza”, tłum. Filip Taterka.