Pismo, obraz rzeczywistości

Dwa spojrzenia na znaki pisma, zwrócone w przeciwnych kierunkach:

Tora, nazywana Pięcioksięgiem, zaczyna się w hebrajskim oryginale słowami: 𝘉𝘦𝘳𝘦𝘴𝘻𝘪𝘵 𝘣𝘢𝘳𝘢 𝘌𝘭𝘰𝘩𝘪𝘮. (…) Księgę nad księgami otwiera litera 𝘣𝘦𝘵 [ב‎; przyp. WK]. Ma ona, co jest niezwykle ważne, wartość numeryczną dwa. (…) Dlaczego Pięcioksiąg zaczyna się właśnie od drugiej litery alfabetu? (…) Dla zrozumienia tego, czym jest mądrość, należy — twierdzą kabaliści — przyjrzeć się graficznemu kształtowi litery 𝘣𝘦𝘵. Jest ona zamknięta z trzech stron, z tyłu, z góry i z dołu, a otwarta pozostaje tylko z przodu. Przypominać może otwarte usta albo jaskinię. Jest, wedle mistyków, niczym dom (𝘣𝘢𝘫𝘪𝘵) świata. (…) Przypomina w wymiarze duchowym, jak napisano we wspomnianej księdze 𝘉𝘢𝘩𝘪𝘳, człowieka ukształtowanego przez Boga w mądrości: „Jest zamknięty ze wszystkich stron, ale pozostaje otwarty z przodu”.

[Paweł Śpiewak, „Księga nad księgami. Midrasze”, rozdział „Na początku stoi litera 𝘣𝘦𝘵”]

Pojmowanie pisma jako odwzorowania i ekwiwalentu rzeczywistości stwarzało też możliwość przełożenia jej rzeczywistego odbioru wzrokowego na treść wyrażaną pismem. Jeśli piśmienny Egipcjanin zobaczył wśród trzcin pisklę przepiórki, to mógł to odebrać jako złą wróżbę i zapowiedź śmierci, ponieważ fonogram przedstawiający pisklę przepiórki 𝘄 oraz fonogram wyobrażający trzcinę 𝗷 były używane do zapisu słowa 𝘄𝗷 (𝘶𝘪) oznaczającego tak zwany kartonaż, czyli pośmiertną maskę nakładaną na mumię, a wcześniej być może wieko sarkofagu, i z tego powodu kojarzyły mu się ze śmiercią. Taki mechanizm podwójnego lub ukrytego sensu zawartego w obrazie albo zapisie tekstu przypomina hebrajską kabalistykę opierającą się na podwójnym znaczeniu liter alfabetu, którego używano również do zapisu liczb.

[Wiesław Bator, „Religia starożytnego Egiptu. Perspektywa religioznawcza”, rozdział „Język i pismo starożytnych Egipcjan”]

Warto zwrócić uwagę, że pokazane w tych dwóch przykładach sposoby myślenia są podobne, ale odwrotnie skierowane. W pierwszym myśl biegnie od specyficznego wyglądu znaku pisma ku mającym podobne cechy wyglądu elementom postrzegalnej rzeczywistości. W drugim spostrzeżone obok siebie elementy rzeczywistości przywodzą na myśl zestawione razem graficzne znaki pisma, które je wyobrażają.